Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba dermatologiczna, której pierwsze objawy pojawiają się już w wieku niemowlęcym. Cechą charakterystyczną tego schorzenia jest nawrotowość objawów, a także okresy ich wyciszenia, co w dużym stopniu zależy od stylu życia pacjenta, zabiegów pielęgnacyjnych, a także czynników psychogennych. Na AZS bardziej narażone są osoby obciążone genetycznie. Objawy choroby wywołuje nadmierna aktywność komórek Langerhansa wiążących na swojej powierzchni przeciwciała IgE, które z kolei wiążą różnego rodzaju alergeny pokarmowe, kontaktowe (np. wełna, nikiel, detergenty), bakteryjne, grzybicze i wirusowe. Niewłaściwa reakcja immunologiczna organizmu na niewielkie dawki alergenów sprawia, że skóra traci swoje właściwości ochronne, a w efekcie dochodzi do pogorszenia jej stanu.

Objawy atopowego zapalenia skóry

AZS rozwija się w trzech fazach. W niemowlęcej – do 2 roku życia – pojawiają się zmiany wysiękowe i strupy na twarzy, owłosionej skórze głowy, a także na kończynach i tułowiu. Faza dziecięca trwa od 2 do 12 roku życia, a występujące w niej zmiany obejmują zgięcia łokciowe i podkolanowe, kark i nadgarstki, może też pojawić się łupież białawy oraz złuszczające zapalenie czerwieni wargowej, której towarzyszy pękanie kącików ust. U pacjentów po 12 roku życia oprócz zmian z fazy dziecięcej zauważyć można objawy atopowego zapalenia skóry na powierzchni grzbietowej rąk, a ponadto dochodzić może do pobruzdowania i pogrubienia skóry. Zdarza się, że atopowe zapalenie skóry sprzężone jest z innymi atopiami, jak astma czy katar sienny.

Diagnozowanie AZS

Osoby, które zauważyły u siebie wymienione wyżej objawy, powinny udać się do dermatologa, który postawi jednoznaczną diagnozę. Lekarz stwierdza atopowe zapalenie skóry w oparciu o tzw. kryteria większe, a więc nasilony świąd, charakterystyczną lokalizację zmian, ich przewlekły i nawrotowy charakter, a także przypadki zachorowań w rodzinie pacjenta. Tzw. kryteria mniejsze, do których należy m. in. suchość skóry lub początek choroby w dzieciństwie, służą do potwierdzenia diagnozy. Ponieważ AZS niekiedy mylone jest z innymi chorobami, dermatolog musi wykluczyć odmienne powody zmian skórnych, a więc świerzbiączkę objawową, łuszczycę czy osutki świetlne.

Leczenie AZS

Jednym z najważniejszych elementów terapii atopowego zapalenia skóry jest niewątpliwie opanowanie świądu. W tym przypadku pomocne jest unikanie czynników zaostrzających objawy choroby i stosowanie środków zmiękczających i nawadniających skórę oraz leków antyhistaminowych łagodzących uczucie swędzenia. Jeśli choroba się nasili, lekarz może przepisać glikokortykosteroidy do stosowania miejscowego. Terapia tego typu preparatami nie powinna jednak trwać długo, ponieważ wywołują one wiele działań niepożądanych.

Istotną kwestią w leczeniu atopowego zaplenia skóry jest unikanie czynników powodujących nasilenie choroby, do których należą przesuszenie skóry, kontakt z detergentami i innymi alergenami, stres czy zanieczyszczone powietrze. Pacjenci borykający się z AZS powinni ponadto wiedzieć, że styl życia również wpływa na nasilenie się choroby. Odpowiednia dieta, właściwa pielęgnacja, stosowanie się do zaleceń lekarza to najlepszy sposób, aby załagodzić stany zapalne. Przede wszystkim powinni oni zadbać o poprawienie szczelności skóry, a tym samym zminimalizować ryzyko jej odwodnienia. W tym celu konieczne jest sięganie po substancje natłuszczające, jakie należy aplikować po każdym kontakcie z wodą. Zamiast mydła zaleca się stosowanie do kąpieli emolientów. Ponieważ pocieranie ręcznikiem materiałowym skóry może nasilić dolegliwości, znacznie lepszym rozwiązaniem jest delikatne jej osuszanie ręcznikiem papierowym. Metodą zapobiegającą zaostrzeniu objawów choroby jest też noszenie odpowiedniej odzieży – zamiast opiętych i wełnianych ubrań wskazane są luźniejsze stroje uszyte z bawełny prane w odpowiednich detergentach i dokładnie wypłukane. Oprócz tego pomóc może usunięcie czynników wywołujących alergię, a więc dywanów, firan i tapicerowanych mebli gromadzących kurz.